Τα βάρη της ανθρώπινης Ιστορίας και η Μεγάλη Εβδομάδα μέσα από την Πεμπτουσία

4 Απριλίου 2015

Σε μία πολύ σημαντική συνέντευξή του στην Πεμπτουσία, ο π. Εμμανουήλ Κλάψης, καθηγητής στην Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού στη Βοστώνη, μας είπε ότι η Εκκλησία προσλαμβάνει την Ιστορία και καταφάσκει σε αυτήν, αλλά ταυτόχρονα μπορεί και απαλλάσσει τον άνθρωπο από το βάρος της Ιστορίας. Αυτή την θέαση της Ιστορίας μπορεί να την βιώσει κάποιος στην λειτουργική ζωή της Εκκλησίας περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Οι ακίνητες εορτές του λειτουργικού κύκλου με επίκεντρο την Γέννηση του Χριστού φανερώνουν την πρόσληψη της ιστορίας. Οι κινητές, με επίκεντρο την Ανάσταση και το Πάθος που προηγείται καταδεικνύουν την πρόσληψη της ιστορίας, την μεταμόρφωσή της και την απαλλαγή από τα βάρη της.

Στις ημέρες μας η κοινωνία μας, η πατρίδα μας, η Ευρώπη, αλλά και ο κόσμος ολόκληρος γίνονται μάρτυρες νέων βαρών της ανθρώπινης ιστορίας. Τα βάρη αυτά συνειδητά ή ασυνείδητα τα φέρει κάθε ανθρώπινο πρόσωπο. Μία απλή συμμετοχή σε μία συζήτηση σε οποιοδήποτε τόπο και χρόνο μας καθιστά κοινωνούς αυτής της αλήθειας.

Ακριβώς εδώ εισβάλλει στον ιστορικό χρόνο ο αέναος λειτουργικός χρόνος της Εκκλησίας με την Μεγάλη Εβδομάδα, την Εβδομάδα των Παθών. Κεντρικό πρόσωπο είναι ο Πάσχων Χριστός. Το Ιερό Πάθος του Θεανθρώπου ωστόσο έχει ως τέλος – σκοπό την άρση των βαρών της ανθρωπότητας. Αυτό σημαίνεται και διακηρύσσεται πεντακάθαρα όχι μόνον από τα Ευαγγέλια αλλά και από τους Προφήτες, αιώνες πριν: «οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεθα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ καὶ ἐν πληγῇ καὶ ἐν κακώσει αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσθη διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν παιδεία εἰρήνης ἡμῶν ἐπ᾽ αὐτόν τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάθημεν» (Ησ. 53,4-5).

Η Εκκλησία καλεί τον άνθρωπο να προσέλθει ελεύθερα για να ζήσει την πραγματική ελευθερία με την απαλλαγή από τα βάρη της καθημερινότητας, της προσωπικής και της γενικής ιστορίας. Ο άνθρωπος θέτει ελεύθερα τον εαυτό του κάτω από τον «χρηστό ζυγό» (Μθ.11,30) και τα πάσης φύσεως φορτία που κουβαλά στην ψυχοσύνθεσή του, στη συνείδησή του, στις σχέσεις του με τους άλλους γίνονται ελαφρά.

Η χαρμολύπη, κυρίαρχη αίσθηση της πνευματικής ζωής της Εκκλησίας, ιδιαίτερα έκδηλη τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή συνεχίζει με μεγαλύτερη ένταση την Μεγάλη Εβδομάδα για να καταλήξει στην Ανάσταση. Η Μεγάλη Εβδομάδα μπορεί να χαρακτηριστεί η κορυφή της Χριστιανικής Ποίησης και Υμνογραφίας. Ενέπνευσε στρατιές ποιητών, υμνογράφων, μουσικών, ζωγράφων και συγγραφέων σε όλους τους αιώνες. Εμπνέει το ίδιο δυνατά και σήμερα. Η έμπνευση αυτή έχει ως αποτέλεσμα απαράμιλλα έργα πολιτισμού τα οποία βιώνονται από το πλήρωμα της Εκκλησίας με βάθος και ένταση. Είναι δε τόσα τα νοήματα που κρύβει κάθε λέξη και πράξη της Μεγάλης Εβδομάδας που πολλές φορές χρειάζεται η ερμηνευτική γλώσσα να μας τα εξηγήσει και να φωτίσει πτυχές που πιθανόν να περνούσαν απαρατήρητες.

Η Πεμπτουσία θεωρώντας την Μεγάλη Εβδομάδα ως κέντρο του δικού της διαδικτυακού χρόνου ακολουθώντας πιστά τον λειτουργικό χρόνο της Εκκλησίας, έχει ετοιμάσει για όλες τις ημέρες αφιερώματα στα οποία καταθέτουν τον λόγο τους και την ψυχή τους αγαπητοί και πολύτιμοι συνεργάτες και φίλοι από τον χώρο της θεολογίας, της τέχνης και της επιστήμης.

Ενδεικτικά αναφέρουμε κάποιες από τις αποκλειστικές συνεντεύξεις που πρόκειται να αναρτηθούν τις επόμενες ημέρες στην διαδικτυακή τηλεόραση της Πεμπτουσίας:

O καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ. και επιστημονικός μας συνεργάτης π. Βασίλειος Καλλιακμάνης θα μας μιλήσει με θέματα: Εισοδικόν στη μεγάλη Εβδομάδα, το θεολογικό βάθος του Νιπτήρος, ο ρόλος των Αναδόχων και η πασχαλινή λαμπάδα, από τον εσπερινό της συγγνώμης στον εσπερινό της αγάπης.

Ο κ. Γκουτζιούδης Μόσχος, επίκουρος καθηγητής της Θεολογικής του Α.Π.Θ. θα προσεγγίσει ερμηνευτικά την ευαγγελική περικοπή της Βαϊοφόρου.

Ο λειτουργιολόγος καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Α.Π.Θ Παναγιώτης Σκαλτσής θα μας αναλύσει τη δομή της Ακολουθίας των Παθών μέσα από μία λειτουργική και υμνογραφική προσέγγιση με έμφαση στον εσπερινό της Αποκαθήλωσης και την ακολουθία των εγκωμίων.

Ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Θεουπόλεως κ. Παντελεήμων θα εμβαθύνει θεολογικά στη Σιωπή της Παναγίας και του Χριστού κατά το Πάθος και θα κάνει αναφορά στην ποιμαντική μέριμνα των Ορθοδόξων της Διασποράς και ιδιαίτερα της Αυστραλίας.

Ο καθηγητής της ΑΕΑΘ π. Νικόλαος Λουδοβίκος θα μας εισάγει στο θεολογικό βάθος της έννοιας του Πάθους του Χριστού συνδέοντάς το με τα πάθη των ανθρώπων.

Ο δρ. Διονύσιος Ανατολικιώτης, μουσικολόγος ειδικευμένος σε θέματα Τυπικού θα αναλύσει όλες τις πτυχές του τυπικού των Ακολουθιών της Μεγάλης Εβδομάδος.

Ο καταξιωμένος καθηγητής αγιογραφίας κ. Κωνσταντίνος Ξενόπουλος θα παρουσιάσει τις  εικόνες της Σταύρωσης και της Ανάστασης στην ορθόδοξη εικονογραφία.

Ο αρχιμανδρίτης π. Στέφανος Τόλιος, πρωτοσύγκελος της Ι.Μ. Θεσσαλονίκης θα μας μιλήσει για το Ναό της του Θεού Σοφίας ως επίκεντρο των εορταστικών λατρευτικών εκδηλώσεων της Θεσσαλονίκης καθώς και σχετικά με την σχέση των νέων με τη Μεγάλη εβδομάδα.

Ο καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σωτήριος Δεσπότης θα μας παρουσιάσει τα πρόσωπα του Ιούδα Ισκαριώτη και του Πόντιου Πιλάτου μέσα από την ευαγγελική αφήγηση. Παράλληλα θα αναφερθεί στον σταυρικό θάνατο, στην Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή και στο περιστατικό της πόρνης και του μύρου.

Δεν θα μπορούσε να απουσιάζει από την Πεμπτουσία η βιωματική προσέγγιση των γεγονότων του Πάθους και της Αναστάσεως μέσα από τη νηπτική εμπειρία όπως αυτή αποτυπώνεται στους λόγους του Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού. Σε βιντεοσκοπημένη ομιλία του ο μακαριστός Γέρων εξηγεί πώς ο Χριστός έγινε τύπος και υπόδειγμα ζωής, χαρίζοντας, με τα Πάθη και την Ανάστασή Του, την σωτηρία στους ανθρώπους.

Εκτός από τις συνεντεύξεις, τα γραπτά άρθρα και τις ηχογραφημένες ομιλίες, την Μεγάλη Εβδομάδα θα πλαισιώνει μουσικά το έργο του καταξιωμένου συνθέτη και συνεργάτη μας Νίκου Παπακώστα Requiem Mediterraneo από την παράσταση που δόθηκε τη Μεγάλη Δευτέρα 29 Απριλίου 2010 στη Λυρική σκηνή Αθηνών με σολίστς τον Βασίλη Λέκκα, την Καλλιόπη Βέττα, την Αγγέλικα Καρτς και την Αναστασία Ζαννή, συμμετοχή  των Χορωδιών Πεύκης και Εθνικού Ωδείου Καισαριανής με την Διεύθυνση των μαέστρων Χαράλαμπου Μιχαηλίδη και Γιάννη Κοντίτση αντίστοιχα και της Ορχήστρας Σύγχρονης Μουσικής με τη Διεύθυνση του μαέστρου Ανδρέα Πυλαρινού. Πρόκειται για μία πρωτότυπη μελοποίηση της Εξοδίου Ακολουθίας, η οποία κινείται στο πνεύμα των ημερών όπου η Εκκλησία κηδεύει μετά του Ιωσήφ και του Νικοδήμου νεκροπρεπώς τον Κτίστη.

Εννοείται ότι βυζαντινοί ύμνοι των ημερών από καταξιωμένους βυζαντινούς χορούς καθώς και μεμονωμένους ιεροψάλτες θα έχουν περίοπτη θέση, όπως πάντα, στην ιστοσελίδα μας.

Η Πεμπτουσία παρουσιάζοντας πτυχές του πλούτου των έργων του ανθρώπινου πνεύματος τα οποία εμπνεύστηκαν από το Πάθος και την Ανάσταση Εκείνου που σήκωσε τα βάρη του ανθρωπίνου γένους και της ιστορίας του, εύχεται σε όλους τους φίλους και αναγνώστες της ευλογημένη Είσοδο στην Αγία και Μεγάλη Εβδομάδα και καλή Ανάσταση!

Νίκος Κόϊος

Διευθυντής Σύνταξης              πηγή    ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ