Η «ευθύνη», ως έννοια και στάση ζωής, είναι από τις πιο αμφίβολες κατανοητικές στάσεις. Αν, βέβαια, κανείς τη μετρήσει σοβαρά, ως διάθεση «ανάληψης» και ως στάση «ανταπόκρισης». Ταυτόχρονα, ως λέξη, είναι μάλλον άβολη. Για να μην πω ενοχλητική, για τους πολλούς τουλάχιστον… Δεν είναι, επομένως, τυχαίο ότι βρισκόμαστε σε μια περίοδο χαμηλής ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας.
Οι συνέπειες είναι τραγικές! Εμφανίζονται είτε ως υποτίμηση του παρελθόντος, είτε ως αδέξιος χειρισμός του παρόντος, είτε – το χειρότερο – ως αδυναμία σωστής «ανάγνωσης» του μέλλοντος. Ένα μέλλον το οποίο έχουμε ήδη τραγικά υποθηκεύσει.
Κάποιοι θεωρούν τον αναστοχασμό του παρελθόντος ως άσκοπη καταφυγή. Ως ανούσια επιστροφή που «εγκλωβίζει» τον άνθρωπο σε παρελθοντική λογική και τον απομακρύνει από την αίσθηση της πραγματικότητας. Άλλοι βλέπουν την κακοδαιμονία του παρόντος ως υπόθεση ευθύνης, που δεν τους αφορά. Ενώ, οι περισσότεροι αδυνατούν να χαράξουν το μέλλον με όραμα ζωής και πυξίδα ευθύνης!
Και όμως. Η αξία της ευθύνης και η υπευθυνότητα, ως στάση ζωής και συμπεριφοράς, βρίσκoυν την πραγματική τους έκφραση σε προγονικές αρχές και πανάρχαιους θεσμούς. Ενδεικτικά, θα αναφέρω το θεσμό των «Εύθυνων» (δημόσιοι ελεγκτές) της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και να δείξω το πώς λογοδοτούσαν οι «υπεύθυνοι», όταν αποχωρούσαν από το δημόσιο βίο.
Ακόμη, θα ήθελα να θυμίσω τα «εύθυνα» (δημόσια τελετή απόδοσης της ευθύνης, για τους υπόλογους) και να τα συσχετίσω με τα «ανεύθυνα» και «φτηνά» που συμβαίνουν στις μέρες μας. Καταστάσεις, δηλαδή, και νοοτροπίες που αλλοιώνουν το χαρακτήρα της προσωπικής ή και της συλλογικής ευθύνης μας.