Γιατί οι άνθρωποι αναζητούν σχέσεις μέσω διαδικτύου;

Της Ειρήνης Τζελέπη, Συμβουλευτική Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Οι γνωριμίες μέσω διαδικτύου προσφέρουν τη δυνατότητα συναισθηματικής αποστασιοποίησης και το στοιχείο αυτό προσφέρει μια αίσθηση ασφάλειας, ιδιαίτερα σε κάποιον που έχει χρησιμοποιήσει αυτή την άμυνα από την παιδική του ηλικία. Τι ακριβώς συμβαίνει: όταν τα παιδιά αντιμετωπίζουν μια τραυματική εμπειρία, προκειμένου να την χειριστούν και να την αντέξουν, συχνά αποστασιοποιούνται νοητικά και συναισθηματικά για να μην νιώθουν πόνο. Η άμυνα αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη σε αυτή την ηλικία που το παιδί δεν έχει άλλους τρόπους για να διαχειριστεί τα συναισθήματά του.
Το κόστος όμως είναι ότι το παιδί μαθαίνει να αλληλεπιδρά με αυτό τον τρόπο, βάζοντας ουσιαστικά έναν τοίχο ανάμεσα στον εαυτό του και τους άλλους ανθρώπους για να νιώθει ασφαλής και όταν νιώσει το παραμικρό αρνητικό συναίσθημα «κλείνει» αυτόματα το διακόπτη για να μην νιώθει τίποτα.

Η αλληλεπίδραση στο διαδίκτυο λοιπόν έχει ακριβώς αυτό το χαρακτηριστικό: μπορεί κανείς να συνομιλεί με άλλους ανθρώπους βάζοντας ένα διαχωριστικό ασφαλείας ανάμεσα σε εκείνον και τον άλλο, και παρουσιάζει επίσης όποια εικόνα του εαυτού του θέλει. Παραμένει δηλαδή ουσιαστικά σε όλη αυτή τη διαδικασία συναισθηματικά αποστασιοποιημένος.
Παράλληλα, η κοινωνική αλληλεπίδραση στο διαδίκτυο προσφέρει στο συμμετέχοντα τη δυνατότητα τροφοδότησης της φαντασίας του με πολλούς τρόπους. Ακριβώς επειδή δεν γνωρίζουμε με ποιον συνομιλούμε, πώς είναι ο άλλος, πώς νιώθει, μπορούμε να προβάλλουμε σε εκείνον/ η, έστω και στιγμιαία, οποιοδήποτε χαρακτηριστικό επιθυμούμε να ζήσουμε εκείνη τη στιγμή. Μπορούμε να εκλάβουμε μια πρότασή του όπως θα θέλαμε εμείς να είναι, και γενικότερα να μετατρέψουμε τον άλλο στη φαντασία μας σε εκείνο το πρόσωπο που θα θέλαμε να είναι. Έστω και στιγμιαία λοιπόν ικανοποιούμαστε και δεν νιώθουμε «φτωχοί» στη φαντασία και την ψυχική μας διάθεση. Διατηρούμε την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει το κατάλληλο πρόσωπο και για εμάς, έστω και αν εμείς οι ίδιοι με τη φαντασία μας το έχουμε διαμορφώσει.
Μέσω της ίδιας διαδικασίας βέβαια και εμείς «κρυβόμαστε» καλά και παρουσιάζουμε στον άλλον όποια εικόνα του εαυτού μας θεωρούμε ότι είναι πιο επιθυμητή. Και εμείς μεταμορφωνόμαστε στιγμιαία και πραγματοποιούμε βαθύτερες επιθυμίες μας σχετικά με το πώς θα θέλαμε να είμαστε και να φαινόμαστε στους άλλους, κάτι το οποίο μπορεί να μην νιώθουμε ότι το επιτυγχάνουμε όταν είμαστε πρόσωπο με πρόσωπο με τον άλλον, ζωντανά… Εδώ βέβαια βλέπουμε και ένα άλλο σημαντικό στοιχείο: ότι σε όλη αυτή η διαδικασία επικρατεί το ναρκισσιστικό στοιχείο, δηλαδή η όλη διαδικασία αφορά περισσότερο την ενασχόληση με την εικόνα μας και τον εαυτό μας. Δεν αποσκοπεί στην επικοινωνία και την αλληλεπίδραση με έναν άλλο άνθρωπο. Την προσφορά σε έναν άλλο άνθρωπο. Περισσότερο έτσι τροφοδοτούμε το εγώ μας …
Θα πρέπει στο σημείο αυτό να επισημάνουμε ότι στη σημερινή πραγματικότητα παρατηρείται ευρύτερα μια τάση εσωστρέφειας και ναρκισσιστικής κάλυψης των συναισθηματικών μας αναγκών. Το άτομο δεν στρέφεται προς το περιβάλλον και τους άλλους ανθρώπους γενικότερα προκειμένου να επικοινωνήσει και να ζητήσει βοήθεια. Δεν αναζητά να υποστηριχθεί από ιδέες ή αξίες που θα τον καθοδηγήσουν. Στρέφεται όλο και περισσότερο προς τον εαυτό του, και κλείνεται όλο και περισσότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι πολλά νέα παιδιά σήμερα έχουν μεγαλώσει περνώντας αρκετές ώρες μόνα τους στο σπίτι γιατί οι γονείς τους έλειπαν πολλές ώρες λόγω επαγγελματικών ή άλλων υποχρεώσεων.
Έτσι, πολλά νέα παιδιά έχουν ουσιαστικά, σε ψυχολογικό επίπεδο, μεγαλώσει «μόνα τους», με πολλά συναισθηματικά κενά. Με άλλα λόγια, έχουν μάθει από εξαιρετικά νεαρή ηλικία να κλείνονται στον εαυτό τους και να καλύπτουν τις ανάγκες τους με εσωστρέφεια καθώς αυτές δεν μπορούσαν να καλυφθούν συναισθηματικά από το περιβάλλον. Έτσι μπορεί και να θεωρούν πολύ φυσικό να κάνουν και γνωριμίες μέσω διαδικτύου παρά να στρέφονται προς τα «έξω» για κοινωνική και συναισθηματική αλληλεπίδραση.
Συναφές με το παραπάνω είναι και το γεγονός ότι στους σημερινούς έντονους ρυθμούς φαίνεται ότι και η γνωριμία ενός ερωτικού συντρόφου λαμβάνει και αυτή τη μορφή επίτευξης και ολοκλήρωσης ενός σκοπού/ project: μέσω διαδικτύου μπορεί να γίνει πιο γρήγορα, άμεσα, με πολύ περισσότερες επιλογές, με καλύτερα αποτελέσματα και σίγουρα με χαμηλότερο κόστος! Έτσι όμως η όλη διαδικασία γίνεται για την επίτευξη του στόχου και όχι και πάλι με σκοπό την επικοινωνία, την αλληλεπίδραση ή και τα συναισθήματα για έναν άλλον άνθρωπο.
Η επικοινωνία που αναπτύσσεται μέσω διαδικτύου είναι απρόσωπη, διατηρούμε την ανωνυμία μας, αποκαλύπτουμε όσα στοιχεία θέλουμε για τον εαυτό μας και γενικότερα νιώθουμε μια αίσθηση ασφάλειας παρουσιάζοντας όποια εικόνα του εαυτού μας εμείς θέλουμε. Με άλλα λόγια έτσι νιώθουμε ότι έχουμε τον έλεγχο της κατάστασης. Το γεγονός αυτό, ιδιαίτερα σε ανθρώπους που είναι ιδιαίτερα συνεσταλμένοι και δεν έχουν ιδιαίτερες κοινωνικές δεξιότητες, διευκολύνει σημαντικά και γενικότερα καλύπτει πολλές αναστολές που μπορεί να αντιμετωπίζει κανείς στα αρχικά στάδια μιας γνωριμίας.
Τέλος, τείνουμε να βλέπουμε και να νιώθουμε τον υπολογιστή αλλά και το διαδίκτυο ως ένα «μαγικό χώρο», ένα «μαγικό κουτί», όπου όλα είναι δυνατά και παράλληλα απόμακρα και ασφαλή. Ο συνδυασμός αυτός πραγματικά απελευθερώνει πολλές αναστολές αλλά και για αυτόν ακριβώς το λόγο μπορεί να οδηγήσει σε μια ψευδαίσθηση επικοινωνίας αλλά και τη δημιουργία ψυχικής εξάρτησης. Η αναζήτηση γνωριμιών μέσω διαδικτύου δημιουργεί μια tranclike κατάσταση που σε καθηλώνει και σε τραβάει όλο και πιο πολύ κάθε φορά. Αισθάνεσαι ότι ελέγχεις τα πάντα και έτσι μπορεί να αναζητάς κάθε φορά και μια πιο έντονη εμπειρία…
Σίγουρα δεν είναι δυσάρεστο ή επιβλαβές το να ψυχαγωγούμαστε μέσω διαδικτύου και να αποκτούμε νέα ερεθίσματα. Είναι σημαντικό όμως να έχουμε πάντα επίγνωση ότι δεν πρόκειται για την «πραγματικότητα» και ότι είναι σημαντικό εμείς να χρησιμοποιούμε το διαδίκτυο και όχι «εκείνο» εμάς. Εάν αυτό το έχουμε κατά νου και το εφαρμόζουμε, σίγουρα οι υπηρεσίες και τα οφέλη του διαδικτύου μπορούν να αξιοποιηθούν υπέρ μας και αν μη τι άλλο να μας ψυχαγωγούν με όποιον τρόπο εμείς επιλέγουμε κάθε φορά.
psychologynet.gr                                Εναλλακτική   Δράση