Η ιεράρχηση των αναγκών του ανθρώπου: Η ανάγκη της αλλαγής

Της Ελένης Αϋφαντή – Life Coach
Όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν, ο άνθρωπος χρειάζεται να ικανοποιεί τις ανάγκες του. Μόλις ο άνθρωπος αισθανθεί ασφαλής, όπως είπαμε και στο προηγούμενο άρθρο, τότε αυτόματα, δημιουργείται η ανάγκη να κινηθεί, να δράσει, να μάθει, να γνωρίσει, να παίξει, να χαρεί, να ερωτευτεί, να απολαύσει.
Μέσα από αυτή την αέναη κίνηση, αλλάζει, εξελίσσεται, ΖΕΙ. Η ζωή είναι ροή, εναλλαγή καταστάσεων και συναισθημάτων. Η ανάγκη για αλλαγή είναι μοχλός εξέλιξης, είναι αυτή που δημιουργεί περιέργεια για μάθηση, για γνώση, μας κάνει να θέλουμε να μπούμε στο παιχνίδι της ζωής, να ρισκάρουμε, μας δίνει λόγους για να ζήσουμε. Αλλαγή είναι η διαδικασία, είναι η χαρά, δεν περιμένει απαραίτητα το αποτέλεσμα, δεν αντιλαμβάνεται το αποτέλεσμα όπως η ασφάλεια. Η ενέργειά του εσωτερικού μας γονέα, είναι η ασφάλεια, είναι το παρελθόν. Η ενέργεια του εσώτερου παιδιού μας είναι η αλλαγή, το παιχνίδι, η χαρά, η δημιουργία.

Η αλλαγή μας παραπέμπει στην παιδική μας ηλικία, όπου την ανάγκη για ασφάλεια την κάλυπταν οι γονείς και έτσι ήμασταν τελείως απορροφημένοι, ενθουσιασμένοι, αφημένοι σε ό,τι και αν κάναμε. Όσο λιγότερο παίξαμε σαν παιδιά, τόσο πιο πολύ, σαν ενήλικες δυσκολευόμαστε να κάνουμε σημαντικές αλλαγές. Επιζητούμε πάντοτε να δραστηριοποιούμαστε σε “ασφαλείς αλλαγές”, σε προγραμματισμένες αλλαγές και κυρίως χωρίς ρίσκο.
Χωρίς ρίσκο όμως, δεν μπορούμε να εμπειραθούμε όλες τις πιθανότητες, όλα τα ενδεχόμενα που ανοίγονται μπροστά μας, όπου όλα επιτρέπονται, ακόμα και να κάνουμε λάθη και να χάσουμε και να αποτύχουμε. Εκ του ασφαλούς κάνουμε αλλαγές, για να παρεμβαίνουμε στις ζωές των άλλων, να ελέγχουμε και να είμαστε και πάλι “ασφαλείς”. Αν το εμπόδιο της ασφάλειας, δεν μας σταματήσει, τότε θα αναλάβει η φαντασία, η πίστη, η επιμονή και η υπομονή για να μας φέρουν λύσεις, που θα μας οδηγήσουν εκεί που η ασφάλεια δεν θα μας πάει ποτέ.
Όταν βάζουμε ένα στόχο, είμαστε σε ένα σταθερό σημείο, σημείο ακινησίας. Η διαδρομή προς το στόχο είναι η αλλαγή, για να σταθώ στο επόμενο σταθερό σημείο, που είναι ο στόχος. Έτσι, συνδυάζεται αρμονικά η ανάγκη για ασφάλεια με την ανάγκη για αλλαγή, που είναι από τη φύση τους, δύο εκ διαμέτρου αντίθετες ανάγκες.
Στην αλλαγή δεν έχει χάνω ή κερδίζω, κέρδος είναι η εμπειρία, η απόλαυση της γνώσης. Δεν έχει καλό ή κακό. Το καλό, την επιτυχία, τη δέχεται με χαρά και συνεχίζει για τους επόμενους στόχους. Το “κακό”, την αποτυχία, την αξιολογεί, ικανοποιεί την περιέργεια για γνώση, για εξέλιξη, για καινούργια πράγματα, βλέπει τι έχει να πάρει απ’ αυτή και πάει παρακάτω. Η επιθυμία, ο ενθουσιασμός, η ζωντάνια, ο έρωτας, η περιέργεια για μάθηση και γνώση, το χιούμορ, είναι οι κινητήριες δυνάμεις που χρησιμοποιούμε για να προχωρήσουμε σε αλλαγές στη ζωή μας, αλλά και η χαρά, η ανεμελιά, το γέλιο, το παιχνίδι είναι αυτά που θα μας επιτρέψουν να την απολαύσουμε.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η κυρίαρχη ενέργεια της αλλαγής είναι ο έρωτας, ο έρωτας για την τέχνη, για τη δημιουργία, για τη ζωή. Μέσω της διαρκούς επιθυμίας του έρωτα υπερνικούμε την ανάγκη για ασφάλεια. Μέσα από την αλλαγή βιώνουμε το δημιουργικό πρόσωπο του κινδύνου και του φόβου, που μας ωθεί να κινηθούμε για να τραφούμε, να μάθουμε, να γνωρίσουμε, άρα να εξελιχθούμε. Έτσι, οι φόβοι δεν μας ακινητοποιούν, δεν ανακόπτουν την πορεία μας διότι τους έχουμε πάρει αγκαλιά, συμπορευόμαστε και προφυλαγόμαστε. Όσο περισσότερες αλλαγές κάνουμε, τόσο λιγότερο φόβο συσσωρεύουμε μέσα μας και τόσο περισσότερο μπορούμε να απολαύσουμε το αποτέλεσμα μας.
Δυστυχώς, έχουμε πολλές πεποιθήσεις που ποινικοποιούν την απόλαυση, δηλαδή, ενοχές που χαιρόμαστε γιατί μετά θα τιμωρηθούμε γι’ αυτό, παράδειγμα, γέλα τώρα, θα σου βγει ξινό μετά ή μη γελάς συνεχώς δεν θα σε πάρουν στα σοβαρά. Μάλλον, έχουμε καταλήξει ότι μόνο με τη σοβαρότητα πας στον παράδεισο, γι’ αυτό έχουμε κάνει τη ζωή μας σοβαρή, βαρύγδουπη, δυσκίνητη! Και για να μην ζήσουμε την αλλαγή βρίσκουμε βαρύγδουπες δικαιολογίες, πρέπει, καθώς πρέπει, αξιοπρέπεια και πόσα άλλα. Μπορούμε βέβαια, να απολαύσουμε… μετά θάνατον.
Ας σκεφτούμε τα χρόνια που ζούμε, πόσο ζήσαμε; πόσο παίξαμε; πόσο αφήσαμε τον εαυτό μας να εμπειραθεί χωρίς να σκεφτούμε τις συνέπειες; Πόσο κεφάτοι και γελαστοί ήμασταν σε σύνολο χρόνων; ή πόσο ακίνητοι ήμασταν, για να είμαστε καλά παιδιά και να μας αγαπάνε; Εξαγοράζαμε την αγάπη με ακινησία, με το να σκύβουμε το κεφάλι και να μην μιλάμε.
Μικροί ακούγαμε μόνο “πρόσεχε”. Πρόσεχε, διότι δεν σε εμπιστεύομαι, ή πρόσεχε, διότι ο κόσμος είναι επικίνδυνος, άρα, μην βγεις, μην εκτεθείς, μην απλώσεις την ενέργειά σου, κάνε μόνο περιορισμένα πράγματα. Η μόνη κίνηση-αλλαγή που μας επέτρεπαν ήταν ένα βήμα, παράδειγμα, παντρέψου να αποκατασταθείς, δηλαδή, ασφάλεια, ή σπούδασε για να δουλέψεις, δηλαδή, πάλι ασφάλεια. Οι πεποιθήσεις σοβαρότητας είναι άρνηση της ζωής, διότι μας επιτρέπουν να εκφραζόμαστε μόνο με όρους, η χαρά όμως δεν έχει όρους, δεν έχει απαγορεύσεις, νομιμοποιούμαστε να κάνουμε και λάθη, έχοντας το απαραίτητο χιούμορ για να αντιμετωπίσουμε τις συμπεριφορές μας.
Μέσα από τις αλλαγές, κατανοούμε ότι τίποτα δεν είναι παγιωμένο, όλα και όλοι αλλάζουν και εμείς, μπορούμε πάντα να είμαστε εμείς, χωρίς προσκολλήσεις. Αυτές οι προσκολλήσεις είναι που μας οδηγούν να βιώνουμε την ανάγκη για αλλαγή με καταστροφικούς τρόπους. Αυτό σημαίνει ότι, εφόσον δεν μπορώ να κάνω εσωτερικές αλλαγές, που θα εμφανιστούν εξωτερικά με τις συμπεριφορές μου, βλέπω ή κάνω πράγματα έξω από μένα για να αισθανθώ ότι κάτι αλλάζει.
Παράδειγμα, με το αλκοόλ βγαίνω από τα όρια του γνωστού, δηλαδή, της ασφάλειας, τα «πρέπει» μου εξαφανίζονται και κάνω πράγματα που δεν μπορώ αλλιώς. Όπως το να χορέψω, γιατί φοβάμαι μήπως γελοιοποιηθώ, μόλις πιω να’μαι πάνω στα τραπέζια ή πίνω για “να τα πω”, άρα, με το χάσιμο του ελέγχου βιώνω την αλλαγή. Έτσι όμως, δίνω τη δύναμή μου σε κάτι έξω από μένα, στην προκειμένη περίπτωση το αλκοόλ, το οποίο όμως στη συνέχεια θα ελέγχει τη ζωή μου. Κοιμίζω το “φύλακα της πύλης”, δηλαδή το μυαλό μου και δεν παίρνω την ευθύνη των πράξεών μου. Το ίδιο συμβαίνει και με τις παντός είδους εξαρτήσεις.
Άλλοι βιώνουν την ανάγκη για αλλαγή κάνοντας παράτολμα πράγματα, μόνο όμως όταν είναι άλλοι μπροστά, όπως το να τρέχουν επικίνδυνα με μηχανές. Στην περίπτωση αυτή, οι άλλοι λειτουργούν επάνω τους σαν ουσία και τολμούν πράγματα, που αλλιώς δεν θα τα έκαναν.
Η υπερφαγία επίσης, είναι ένας τρόπος για να αισθανθούμε αλλαγές μέσω της γεύσης, όταν η ζωή μας λιμνάζει. Η πρόκληση συγκρούσεων επίσης, μπορεί να έχει τη ρίζα της εδώ. Βλέπουμε κάποιον που ενώ “αντικειμενικά” είναι καλά, να προκαλεί συνεχώς τους άλλους ή να δημιουργεί καταστάσεις, για να τρέξει να τις μαζέψει μετά. Προσελκύει καταστάσεις έντασης και σίγουρα, δεν το κάνει συνειδητά, αλλά με αυτό τον τρόπο, μπαίνει σε δράση αλλαγής, έστω και προσωρινά.
Μια άλλη κατηγορία, είναι αυτοί που βρίσκονται μεν σε διαρκή κίνηση, κάνοντας πράγματα από εδώ και από κει, χωρίς να ολοκληρώνουν τίποτα. Έτσι, δεν διοχετεύουν το δυναμικό τους στοχευμένα και συνεπώς δεν έχουν αποτέλεσμα, άρα, δεν υπάρχει ούτε απόλαυση. Υπάρχουν όμως και αυτοί που βιώνουν την αλλαγή, χωρίς πρώτιστα να έχουν νιώσει ασφαλείς. Αυτό που κάνουν είναι να δημιουργούν στον εαυτό τους προσδοκίες που μόλις εκπληρωθούν, χάνουν εντελώς το νόημά τους και δεν αφήνουν τον εαυτό τους να τις απολαύσει. Παράδειγμα, αυτοί που φλερτάρουν και όταν ο άλλος ενδώσει, χάνουν το ενδιαφέρον τους. Ικανοποιούνται μόνο όσο έχουν περιέργεια, μόλις τη λύσουν, φεύγουν.
Ένας άλλος πολύ συνηθισμένος τρόπος εξωτερικής αλλαγής, πολύ δημοφιλής στην εποχή μας, είναι ότι καταναλωνόμαστε σε συζητήσεις επί συζητήσεων για τα πολιτικά, για τα αθλητικά, για το life style, για τους άλλους, (κουτσομπολιό). Φυσικά, πάντα έχουμε μια γνώμη, για το πώς πρέπει να γίνονται αυτά τα πράγματα, αλλά, ποτέ δεν μπαίνουμε σε δράση για να τα πραγματοποιήσουμε. Εξαντλούμαστε χωρίς όφελος, ενθουσιαζόμαστε από την συζήτηση, και μετά;… Τίποτα, κανένα κέρδος, κανένα αποτέλεσμα αλλαγής. Όμως, κάλλιστα μπορούμε να λέμε στους άλλους τι να κάνουν και να παίρνουμε απλά την ψευδαίσθηση ότι κάτι αλλάζει.
Με τις συζητήσεις που μας διεγείρουν μαθαίνουμε πράγματα, είμαστε πληροφορημένοι, αλλά έτσι, νομίζουμε ότι αλλάξαμε κιόλας. Λάθος, το αποτέλεσμά μας θα δείξει αν αλλάξαμε, όχι η συζήτηση.
Ένα tip: Μίλα λιγότερο, ζήσε περισσότερο.
Ένα άλλο tip για να μπορέσουμε να νοιώσουμε ενθουσιασμό για ό,τι κάνουμε, χαρά και απόλαυση είναι να κάνουμε καθημερινά σχετικές δηλώσεις, όπως :
• η ζωή μου είναι ταξίδι και το απολαμβάνω.
• σε ότι κι αν κάνω, παίζω σαν παιδί και ενθουσιάζομαι
• ερωτεύομαι κάθε στιγμή της ζωής μου
• μαθαίνω να αφήνομαι σε νέες εμπειρίες
• τώρα τολμώ, παίζω και ερωτεύομαι τη ζωή
Μπορείτε να φτιάξετε και μόνοι σας μια δήλωση που θα είναι αντιπροσωπευτική των αναγκών που έχετε αυτή τη στιγμή. Καλή επιτυχία! Και θυμηθείτε: Τίποτα δεν είναι ασφαλές, άρα, το ποιο ασφαλές είναι να κινηθώ για να ζήσω!
——
Η Ελένη Αϋφαντή είναι σύμβουλος Προσωπικής Ανάπτυξης (LifeCoach), εκπαιδευμένη στη Συστημική Ψυχιατρική και τη Διαχείριση Αρνητικών Καταστάσεων στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που παρέχεται στην Ιατρική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.      Εναλλακτική   Δράση