Η ΣΠΑΡΤΙΑΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ – ΜΕΡΟΣ Α΄
Κορίτσια και αγόρια της Σπάρτης σε ηλικία εκπαίδευσης, σε κλασσικό ευρωπαϊκό πίνακα.
-
Η περίφημη σπαρτιατική ή λακωνική αγωγή είχε διαμορφωθεί περί το τέλος της Αρχαϊκής περιόδου (7ος αι.
– 479 π.Χ.). Αυτό το σύστημα στρατιωτικής και πολιτικής
εκπαίδευσης αποδίδεται από την παράδοση στον Λυκούργο. Στην
πραγματικότητα ο Λυκούργος καθιέρωσε τον 8ο
αιώνα μια πρώιμη μορφή της αγωγής, που πέρασε από διάφορες
φάσεις εξέλιξης και βελτίωσης για να πάρει την κλασσική της
μορφή. Η σπαρτιατική εκπαίδευση είχε πολλά κοινά με αυτήν
αρκετών δωρικών πόλεων της Κρήτης. Εκτός από την κοινή δωρική
προέλευση τους, μερικές πόλεις της μεγαλονήσου ήταν σπαρτιατικά
ιδρύματα και θεωρείται γενικά ότι υπήρξε αλληλεπίδραση ανάμεσα
στις δύο περιοχές, Σπάρτη και Κρήτη, ως προς την διαμόρφωση
των στρατιωτικών και εκπαιδευτικών συστημάτων τους.
Για μια κατεξοχήν
στρατοκρατική πολιτεία όπως ήταν η σπαρτιατική, η στρατιωτική
εκπαίδευση ήταν ιδιαίτερα σημαντική. Αν ο νεαρός Σπαρτιάτης δεν
διένυε τα στάδια της δεν μπορούσε να εισέλθει στην τάξη των
«ομοίων», να συμμετάσχει στην Απέλλα, την σπαρτιατική Εκκλησία
του δήμου και αργότερα στην Γερουσία, ούτε μπορούσε να εκλεγεί
στην ομάδα των πέντε εφόρων. Αυτή η σκληρή εκπαίδευση που
άγγιζε τα όρια της ανθρώπινης αντοχής από την παιδική ηλικία,
έχει γίνει αντικείμενο κριτικής, θετικής και αρνητικής, ήδη από
την αρχαιότητα. Ο Αριστοτέλης
στα «Πολιτικά» του επικρίνει τους Σπαρτιάτες για το
εκπαιδευτικό τους σύστημα, θεωρώντας ότι συμπεριφέρονται στα
παιδιά τους με τρόπο ζωώδη λόγω των σκληρών ασκήσεων στις
οποίες τα υπέβαλλαν. Πρέπει όμως, να μην λησμονείται ότι ο
Αριστοτέλης ήταν Αθηναίος πολίτης (και γεννημένος στις ιωνικές
αποικίες στο Βόρειο Αιγαίο). Αντίθετα ο Ξενοφών, Αθηναίος εκ
γενετής, επισήμανε τις αρετές που εξασφάλιζε στους Σπαρτιάτες η
νομοθεσία και το σύστημα του Λυκούργου. Ο θαυμασμός του
Ξενοφώντος για τους Σπαρτιάτες επέφερε την απόρριψη του από
πολλούς συμπολίτες του.